درآمدهای بیات ترک حالت یکنواختی دارند که عمدتاً ناشی از تأکید مکرر روی نت شاهد است. نام گوشهٔ دوگاه احتمالاً در قدیم به موقعیت دست نوازنده روی دستهٔ ساز اشاره داشته، چنانکه همین ریشهٔ تاریخی احتمالاً برای نامهای دیگری همچون سهگاه، چهارگاه و پنجگاه نیز متصور است. اگر چه این نامها در نام دستگاههای امروزی موسیقی حفظ شدهاند، اما دوگاه تنها نام یک گوشه در بیات ترک است.
بیات ترک گاه دارای احساس حزن و اندوه توصیف شده و از این جهت برای اجرای تعزیه مناسب دانسته شدهاست. گوشههایی نظیر دوگاه و روح الارواح برای به آواز خواندن اشعار مذهبی به کار گرفته میشوند؛ اما روحالله خالقی بیات ترک را نمونهای از آوازهای «بازاری» میداند که بین عموم مردم رایج هستند اما نزد موسیقیدانان محبوب نبودهاند. او دلیل این امر را تأکید فراوان بیات ترک به نت شاهدش میداند که آن را «کسلکننده» میکند.
اجرای بیات ترک، در طول زمان به سمت احساس سبکتری متمایل شدهاست. تفاوت نت شاهد بیات ترک با شور، باعث میشود که بیات ترک چندان احساس حزنانگیز شور را نداشته باشد و نزدیکیاش به ماهور باعث میشود که تا حدی نشاطآور نیز باشد؛ چنانکه بسیاری از آهنگهای پیشپردهٔ طنزآمیز در بیات ترک اجرا شدهاند. در مقایسه با دیگر مشتقات شور شامل ابوعطا، افشاری و دشتی، آواز بیات ترک حال و هوای غمانگیز کمتری دارد.
از بیات ترک برای اجرای اذان یا مناجات نیز استفاده میشود،و در تعزیهخوانی نیز در کنار آواز دشتی و دستگاه شور بیشترین کاربرد را دارد. اذان رحیم مؤذنزاده اردبیلی نمونهای شاخص از آواز بیات ترک (در گوشهٔ روح الارواح) است. بیات ترک در موسیقی دراویش نیز متداول است؛ چنانکه دراویش سلسلهٔ قادریه در منطقهٔ کردستان نیز اشعاری را با دف در گوشهٔ مهربانی اجرا میکنند، و گوشهٔ قطار نیز گاه «چهار درویش» نامیده میشود.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.