ابوالقاسم عارف قزوینی (زاده سال ۱۲۵۹ خورشیدی در قزوین) شاعر و تصنیف‌ساز نامدار ایرانی است.

او در زمینه موسیقی شاگرد میرزا صادق خرازی بود. مدتی نیز به‌دلیل اصرار‌ پدرش، ملا هادی وکیل، پیش یکی از واعظان قزوین نوحه‌خوانی می‌کرد و عمامه به سر می‌گذاشت. او سپس به تهران مهاجرت کرد و به ‌دلیل نبوغ فوق‌العاده ‌ای که در زمینه شعر و موسیقی داشت، به‌سرعت وارد دربار قاجار شد و با شاهزادگان قاجار آشنایی پیدا کرد.

او در ابتدا مورد توجه شاهزاده وثوق الدوله قرار گرفت و مدتی در دربار او خدمت ‌کرد. سپس مظفرالدین شاه از صدای عارف خوشش می‌آید و او را به دربارش می ‌آورد؛ او را به‌عنوان فراش خلوت خود استخدام می‌کند؛ اما عارف که از انجام این کار بیزار بود، با وجود اینکه نیاز مالی داشت و می ‌توانست با این کار از لحاظ مادی تامین شود، این پیشنهاد را رد کرد و به قزوین بازگشت.

زمانی که زمزمه‌های اولیه مشروطه در ایران شروع شد، عارف قزوینی تنها ۲۳ سال داشت. او با غزل‌هایی که سروده بود، به موفقیت انقلاب مشروطه کمک زیادی کرد. عارف در آن زمان، زبان مشترک فریاد‌های آزادی خواهی مردم ایران و روشن ‌فکران ترقی ‌خواه بود. درخشان ‌ترین آثار عارف قزوینی مربوط به دوران مشروطه است.

سعید نفیسی، پژوهشگر تاریخی معاصر که خود یکی از هم نشینان عارف قزوینی بوده است، در کتابش می‌ نویسد: “این بزرگ ‌مرد انگار رسالتی آسمانی بر عهده داشت. سخن هیچکس غیر او به دل نمی‌نشست و روح همه مردم ایران در آن زمان، در دست ‌های او بود.”

او تصنیف مشهور «از خون جوانان وطن لاله دمیده» را به‌ دنبال فتح تهران توسط مشروطه‌ خواهان ساخت و از آن زمان تا به امروز این تصنیف ماندگار شد.

کلیات دیوان عارف قزوینی شامل ۹۷ غزل، ۸۹ تصنیف و ۱۲ شعر هجویه است که انتشارات مختلفی آن را به چاپ رسانده‌اند.

عارف قزوینی سرانجام در دوم بهمن ماه ۱۳۱۲ دار فانی را وداع گفت و در همدان و در جوار آرامگاه ابوعلی سینا به خاک سپرده شد.