رضا قُلی‌ میرزا ظِلّی در سال ۱۲۸۵ خورشیدی به‌دنیا آمد. پدرش احمد میرزا ظلی از نوادگان علی میرزا ظل‌السلطان پسر فتحعلی شاه بود که هنگام کودکی وی درگذشت. رضا قلی زیر نظر برادر بزرگترش علی‌ قلی‌ میرزا پرورش یافت. هنگام تحصیل در دوره دوم متوسطه در اداره تلفن(مخابرات) استخدام شد و سپس به آموزگاری پرداخت.

کودکی رضا قلی میرزا ظلی

مدتی هم در مدرسه زرتشتیان تدریس کرد و سرانجام در بانک ملی استخدام شد. او از جوانی صدایی خوش داشت و برحسب اتفاق در رشت با عارف قزوینی آشنا شد. این آشنایی سبب شد تا ضمن بهره‌مندی از صدای عارف با دستگاه‌های موسیقی ایرانی آشنا شود. ظلی مدتی هم نزد اقبال آذر تعلیم آواز دید. شهرت ظلی در سال‌های پیرامون ۱۳۱۰ شمسی بود و به‌خاطر صدای خوش با چند تن از نوازندگان مشهور آن زمان آشنایی و همکاری هنری پیدا کرد.

فعالیت‌های رضا قلی میرزا ظلی

او صفحهٔ گرامافونی با ارسلان درگاهی و احمد عبادی (ساز سه تار) و ابوالحسن صبا (ویولن) و مشیر همایون شهردار (پیانو) ضبط کرده‌است. به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران موسیقی ایرانی “رضا قلی‌ میرزا ظلی” یکی از خوانندگانی است که در آوازهایش بهترین تحریرها را ارائه داده‌است و در حد خوانندگان تراز اولی چون طاهرزاده، قمرالملوک، اقبال‌آذر و ادیب خوانساری است و الگوی بسیاری از خوانندگان بعد از خود بوده است.

ظلی در حدود سال ۱۳۱۶ خورشیدی به بیماری سل دچار شد و پزشکان او را از خوانندگی منع کردند و بنا به تجویز آنان مدتی به شیراز و همدان رفت. ظلی توصیه پزشکان را گاه نشنیده می‌گرفت و ناگزیر می‌خواند. در این مدت کنسرتی نیز همراه با تار علی‌اکبر شهنازی در تهران برگزار کرد. در دوره جنگ جهانی دوم بر اثر پیش‌روی بیماری سل جسم او بیش از پیش ضعیف شد و سرانجام در ۲۳ بهمن ۱۳۲۴ در ۳۹ سالگی درگذشت. پیکر این هنرمند بزرگ در امامزاده عبدالله ری مدفون است. یاد و نامش گرامی باد.

اثر رضا قلی میرزا ظلی

در لینک زیر، آواز استاد “رضا قلی میرزا ظلی” را می‌شنوید بهمراه پیانوی استاد “مشیر همایون شهردار” در دستگاه همایون. این اثر در سال ۱۳۱۲ خورشیدی ضبط شده است. در این آواز که بر روی غزل زیبای حافظ اجرا شده است، بیت اول در درآمد همایون اجرا میشود و بیت دوم با تحریر، گوشه چکاوک با اشاره به بیات راجه اجرا می شود و بیت سوم در گوشه بیداد اجرا می شود که با تحریر بیات راجه به همایون فرود شده است و بیت چهارم در گوشه شوشتری – منصوری اجرا شده است.