دستگاه نوا
درباره دستگاه نوا باید گفت: در موسیقی قدیم ایران که مبتنی بر مقامها بود، یکی از مقامهای اصلی ” نوا ” نام داشت. درجات این مقام با درجات گام کوچک نظری (مینور تئوریک) در موسیقی کلاسیک غربی متناظر بود. برای این مقام دو شعبه نام برده میشد که یکی نوروز خارا نام داشت و دیگری دستگاه ماهور.
نام ” دستگاه نوا ” در متون قدیمی مربوط به موسیقی آمدهاست و ظاهرا اولین اشاره به آن نیز توسط ابن سینا در کتاب شفا صورت گرفته است. دستگاه نوا نیز باقی ماندهٔ همان مقام نوا دانسته میشود اما امروزه ” نوا ” را همانند دستگاه شور و متعلقات آن با فواصل شور مینوازند؛ به این شکل که درجهٔ ششم مقام نوا در شکل دستگاهی کنونیاش، ربع پرده بالاتر از جایی اجرا میشود که در مقام نوا تعریف میشد.
فرهاد فخرالدینی معتقد است که این تحریف و تغییر به مرور از دورهٔ قاجار به وجود آمده و به شکل امروزی تثبیت شدهاست. البته، امروزه نوازندگان تنبور در کرمانشاه و نوازندگان ساز دوتار در خراسان نوا را با همان فواصل قدیم مینوازند و آن را به همان شکل کهنهاش حفظ کردهاند. از آنجا که فواصل نوا و شور یکسان هستند، ساختار نوا را میتوان در تناسب با شور نیز توصیف کرد. از این دیدگاه، شاهد نوا روی درجهٔ چهارم شور قرار دارد و نت ایست آن روی درجهٔ دوم دستگاه شور.
همچنین نوا ارتباط نزدیکی به آواز بیات اصفهان دارد و از نظر فواصل به گام کوچک نظری (مینور تئوریک) در موسیقی کلاسیک غربی نیز نزدیک است. اگرچه، در بیشتر متون مربوط به ردیف موسیقی ایرانی دستگاه نوا یکی از هفت دستگاه اصلی دانسته میشود اما علینقی وزیری آن را یکی از متعلقات دستگاه شور دانسته و روحالله خالقی نیز، که از شاگردان وزیری بود، این دیدگاه را تکرار کردهاست.
به نظر میرسد که دلیل این دیدگاه آن باشد که با شروع از درجهٔ چهارم دستگاه شور میتوان به دستگاه نوا رسید.
منابع مختلف گوشههای زیر را برای دستگاه نوا برشمردهاند:
درآمدها
کرشمه
گَردانیه (گردونیه)
بیات راجه
عشاق
مُحَیِّر
حزین
زنگوله
نَهُفت
گَوِشت
عشیران
نیشابورک
عراق
مَجُسلی
خجسته
حسینی (حسین، ملک حسین)
بوسلیک
رَهاوی
آواز مسیحی
ناقوس (آواز ناقوس)
نیریز
رِنگ نستاری
رِنگ نوا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.